Hiệu ứng Diderot Và lý do khiến chúng ta mua sắm nhiều hơn

Tại sao chúng ta mua sắm nhiều hơn sau khi mua một thứ mới?

Bạn có phải là người luôn trực chờ những dịp ngày đôi để săn mua những món hàng khuyến mãi trên các sàn thương mại điện tử? Bạn có phải là người sẽ sẵn sàng chi tiền mua quần áo mới để tự tin tham gia vào dịp gặp gỡ đặc biệt ví dụ như dự sinh nhật của bạn thân hay là buổi hẹn hò đầu tiên? Hay bạn là người cảm thấy không thoải mái nếu được mặc một bộ trang phục mới nhưng lại phối với một đôi giày làm tổng thể phụ kiện trên người bạn không hợp với nhau? Nếu bạn chính là người giống như 1 trong 3 nhân vật được hỏi bên trên, khả năng cao bạn đang là người bị ảnh hưởng bởi hiệu ứng DIDEROT.

Tôi cũng là người từng mắc phải hiệu ứng này, tôi hiểu cách nó vận hành và ảnh hưởng đến cảm xúc cũng như hành vi ra quyết định mua hàng của tôi như thế nào. Chính vì nhận thấy những người tiêu dùng thông minh nên hiểu về DIDEROT là gì nên ở bài viết này tôi sẽ chia sẻ cách hiệu ứng DIDEROT truyền từ người này sang người kia ra sao.

---

1. Hiệu ứng Diderot là gì?

Nôm na về hiệu ứng DIDEROT, đây là một khái niệm tâm lý và xã hội học phổ biến nó là câu trả lời cho câu hỏi tại sao con người có xu hướng mua sắm thêm các sản phẩm mới sau khi đã sở hữu một món đồ nhất định. Kết quả mà hiện tượng này gây ra không chỉ ảnh hưởng đến thói quen tiêu dùng mà còn có tác động đến tài chính và lối sống của người mua hàng.

Lịch sử của Hiệu ứng DIDEROT bắt nguồn từ một triết gia người Pháp, ông tên là Denis Diderot, ông kể rằng khi nhận được một chiếc áo choàng mới đẹp đẽ nhưng sau khi món quà đặc biệt đó đến với Diderot nó đã làm cho cuộc đời ông đổi sang 1 chương mới hoàn toàn. Cuối cùng, khiến ông rơi vào cảnh nợ nần chỉ vì 1 chiếc áo choàng màu đỏ. 

Món quà tưởng chừng như điều diệu kì lại không ngờ đó là một sai lầm của cuộc đời ông. Mọi sự hối hận bắt đầu khi ông cảm thấy không hài lòng với những món đồ cũ vì chúng không xứng với sự thanh lịch và phong cách của món đồ mới ông đang sở hữu. Vì suy nghĩ như vậy, ông đã đổ dồn toàn bộ tài sản của mình vào việc tân trang phong cách để phù hợp với chiếc áo được tặng. Ông cho rằng "Tôi đã từng là chủ nhân tuyệt đối của chiếc áo choàng tắm cũ của mình, nhưng tôi đã trở thành nô lệ của chiếc áo mới của mình”. 

Sau bài học trên, ông muốn nói với mọi người hãy cẩn thận với những món quà mới, về sự giàu lên đột ngột. Khi bạn không có nhiều tiền bạn có thể không màn đến vẻ bề ngoài của bản thân, nhưng nếu bạn cho mình là người giàu thì luôn phải chịu áp lực bởi cái nhìn của những người mà bạn nghĩ rằng họ nhìn mình như thể một phong thái của người giàu có, sang trọng. Điều đó dẫn đến sai lầm của DIDEROT, sau khi sở hữu chiếc áo choàng mới, Diderot nhận ra rằng những món đồ cũ của ông trông không xứng với chiếc áo này, dẫn đến việc ông mua thêm nhiều đồ mới để "hợp gu" hơn.

Từ thông điệp và câu chuyện mà Diderot chia sẻ, chúng ta rút ra được hiệu ứng này là mô tả xu hướng tâm lý của con người: khi chúng ta sở hữu một thứ gì mới, nó thường là nguyên nhân kích hoạt nhu cầu mua sắm thêm để đồng bộ hóa hoặc nâng cấp những thứ đã có sẵn trong cuộc sống trước đây của chúng ta.

2. Ví dụ thực tế về hiệu ứng Diderot

Lấy ví dụ cho mọi người dễ nhận ra cái bẫy mua hàng này. Tôi đưa ra trường hợp của Apple. Đây từ một công ty không có sức ảnh hưởng, tên tuổi không hẳn vang tiếng trên thế giới, nhưng hiện tại Apple đã vươn lên trở thành một thương hiệu nổi tiếng, doanh thu hằng tháng là một con số khổng lồ, thêm vào đó họ còn khiến các đối thủ cạnh tranh vô cùng ngưỡng mộ qua các chiến lược kinh doanh thông minh.

Danh mục sản phẩm của Apple cho tới thời điểm hiện tại vẫn đang ngày một đa dạng và sáng tạo. Ta có thể kể đến các sản phẩm cốt lõi như: Iphone, iPad, Airpod, Macbook, Apple Watch,… Và tại sao sự kinh doanh đa dạng của apple lại là ví dụ thực tế về hiệu ứng DIDEROT, bởi lẽ khách hàng của apple họ không chỉ đơn giản là mua một chiếc iphone theo xu hướng, mà một khi họ đã trở thành họ hàng nhà “ táo khuyết” họ sẽ phải chấp nhận bỏ thêm một khoản tiền để mua cục sạc iphone khi quyết định “bóc seal” một chiếc bất kì ở thời điểm hiện tại. Không chỉ dừng lại ở đó, người mua hàng của apple họ sẵn sàng chịu chi để mua airpod và apple watch để trải nghiệm những tính năng IOS của ứng dụng watch, nghe nhạc bluetooth trên iphone. Thậm chí người sài iphone, họ còn được chào mời mua các dịch vụ Apple TV, Apple music, Icloud và họ không ngần ngại đăng kí chỉ vì muốn nâng cấp chất lượng “dế” yêu của họ.

Thống kê từ Counterpoint cho thấy, Apple đã thu về 2,3 tỷ USD chỉ trong quý 3 năm 2020 bằng việc bán Apple Watch điều này chiếm gần một nửa doanh thu toàn cầu của tất cả các nhà sản xuất đồng hồ thông minh cộng lại. Còn đối với dòng sản phẩm Airpods, trang thống kê này cũng dự đoán Apple sẽ sớm đạt mốc 72 triệu chiếc được bán ra khắp thế giới. Chiếm khoảng 31% thị phần tai nghe không dây trên phạm vi toàn cầu. Đây đích thị là sự thành công vang dội trong việc hoàn thiện hệ sinh thái sản phẩm và Apple đã vô cùng tinh tế áp dụng hiệu ứng diderot lên khách hàng của mình và khiến khách hàng của họ sẽ vui vẻ đầu tư. Nếu bạn đã từng hoặc đang là người sử dụng đồ của apple có phải bạn sẽ có xu hướng mua cả hệ sinh thái IOS để trải nghiệm hương vị táo? Từ khi có một chiếc iphone thì những đồ công nghệ của bạn sau đó đều thuộc thương hiệu của apple?

Ví dụ thực tế thứ hai, sẽ gần gũi với cuộc sống của bạn hơn. Vào dịp tết, Bạn sẽ mua sắm để làm lễ cúng và quần áo mới để đi chúc tết bà con họ hàng. Và vào thời điểm đó, các chợ, cửa hàng cùng với trung tâm thương mại thời gian hoạt động của họ sẽ kéo dài hơn ngày thường bởi lẽ họ biết chắc khách hàng trong dịp lễ truyền thống của Việt Nam sẽ không ngần ngại chi tiêu tết.

Vào dịp Tết nguyên đán, mẹ của bạn sẽ mua hoa để dâng hương lên ông bà tổ tiên và cảm thấy cần mua thêm một bó hoa khác để trưng bày làm đẹp phòng khách. Ba của bạn sẽ mua bánh kẹo đãi khách đến chơi nhưng ông sẽ phải mua thêm trà và cả bia để khách có thể vừa ăn vừa uống. Bản thân bạn sẽ phải may một chiếc áo dài để đi chúc tết ông bà vào mùng 1 và bạn sẽ phải mua thêm 1 đôi giày mới để mang cùng với áo dài, thậm chí là sẽ mua thêm đồ trang sức để chính bạn thật rạng rỡ, tươi mới trong dịp đầu năm.

Nguồn:careerviet

Mức chi tiêu trung bình cho dịp Tết vào năm 2023 đã tăng với mức hơn 700.000 VND (tương đương $30) so với Tết 2022. 58% người mua sắm Tết đã chi tiêu nhiều hơn so với năm ngoái. Mức tăng chi mua sắm Tết cao hơn ở Gen Z/Millennials theo Meta Marketing Summit.                                                                                           

Hay như tôi đã nói ở ban đầu, những dịp khuyến mãi trên sàn thương mại điện tử bắt được tâm lí khách hàng sẽ mua hàng săn sale cộng với hiệu ứng diderot họ sẽ tung các combo bao gồm sản phẩm và một vật dụng hỗ trợ người sài sản phẩm tốt hơn.

Ngày sale 11/11 vừa qua, tôi thấy sàn bán của PsG Việt Nam ngoài bán 1 chai dầu gội pantene pro-V là 151 nghìn việt nam đồng, họ còn đề xuất khách hàng mua 1 combo gội xả với giá 242 nghìn việt nam đồng trong khi 1 chai dầu xả là 107 nghìn việt Việt Nam đồng. Vậy bạn thấy đó, thay vì chỉ mua 1 chai dầu gội, họ cho bạn tích hợp sự lựa chọn. Nếu mắc phải hiệu ứng DIDEROT, bạn không chỉ chọn mua 1 chai dầu gội đơn giản vì bạn nghĩ đã gội thì phải có xả, thậm chí bạn sẽ mua thêm dưỡng tóc cùng hãng sau khi gội đầu. Các sàn thương mại điện tử đã tận dụng hiệu quả tâm lý này để tăng giá trị giỏ hàng của khách hàng. Người mua họ dễ dàng bị thuyết phục mua thêm sản phẩm bổ trợ để tạo sự trọn vẹn trong trải nghiệm sử dụng.

Những ví dụ bên trên là kết quả của hiệu ứng DIDEROT mà các doanh nghiệp ưa vận dụng để bán được nhiều hàng hơn cho các nhà tiêu dùng thích bỏ nhiều tiền ra để phù hợp với nhu cầu bản thân nhất. Người mua họ dễ dàng bị thuyết phục mua thêm sản phẩm bổ trợ để tạo sự trọn vẹn trong trải nghiệm sử dụng.

3. Tác động của hiệu ứng Diderot

Mọi thứ trên đời đều có 2 mặt, hiệu ứng DIDEROT cũng vậy. Không thể chỉ nói DIDEROT mang lại những ảnh hưởng xấu đến bất kì cá nhân nào. Về mặt tích cực, nó sẽ giúp bạn cải thiện không gian sống hơn và còn có thể hỗ trợ bạn định hình phong cách cá nhân. Ví như khi mua đồ trang trí nội thất cho ngôi nhà của bạn, bạn chọn một chiếc bàn ăn. Tuy nhiên bạn cần phải bỏ thêm tiền để mua loại gỗ xịn phù hợp với không gian nhà hay mua thêm cả ghế để ngồi ăn cũng như làm trọn vẹn bộ bàn ăn của bạn. Thêm vào đó mua thêm dịch vụ bảo dưỡng hằng năm cùng với chế độ bảo hành dài hơn sẽ giúp bạn không phải lo lắng về rủi ro sử dụng.

Còn đối với mặt cần hạn chế xảy ra hiệu ứng DIDEROT là sẽ làm tăng chi tiêu không cần thiết, dẫn đến tình trạng tài chính mất kiểm soát. Câu chuyện của Denis Diderot chính là bài học cuộc sống về hậu quả đáng gườm của hiệu ứng DIDEROT.

4. Làm sao để tránh hiệu ứng Diderot?

Vậy nếu không muốn mất tiền vô tội vạ chỉ vì DIDEROT người tiêu dùng thông minh có thể làm điều gì để ngăn cản bản thân khỏi nó? Đầu tiên tôi muốn các bạn nhận thức được rằng hiệu ứng này là phản ứng tự nhiên của tất cả mọi người trên thế giới nhưng không phải lúc nào cũng cần thiết xảy ra. Trước khi ra quyết định mua hàng, mọi sự lựa chọn đều buộc dựa trên kế hoạch chi tiêu của bạn. Đúng vậy, một kế hoạch chỉ mua những gì thực sự cần thiết và tương xứng với số tiền bạn đặt ra sẽ giúp bạn tạm biệt thói quen diderot. Ngoài ra, sự cốt lõi để diderot không “ngày một phát triển” là con người nên biết cách hài lòng với hiện tại. Khi những người mua hàng họ tập trung vào giá trị sử dụng hơn thay vì vẻ bề ngoài của đồ vật, sự phán xét của người ngoài hoặc họ biết như thế nào là đủ và tự tin vào những gì mình đang có, tôi tin chắc rằng DIDEROT sẽ bị đánh bại bởi suy nghĩ bất bại như thế.   

---

4. Kết luận

Sau bài viết này, tôi mong mọi người nhận ra rằng hiệu ứng DIDEROT là một bài học sâu sắc về cách thói quen mua sắm của chúng ta hiện bị ảnh hưởng bởi tâm lý và xã hội. Khi đã nhìn thấu rõ hiệu ứng này sẽ giúp bạn kiểm soát chi tiêu và  quen lối sống tối giản hơn. Hãy nhớ, đôi khi sự hài lòng đến từ việc chấp nhận và trân trọng những gì bạn đã có, chứ không phải từ việc liên tục tìm kiếm sự hoàn hảo qua những món đồ mới.